Widok Gdańska z Góry Biskupiej 1855–1970

Autorzy: Jacek Friedrich, Sławomir Kościelak, Małgorzata Omilanowska, Arkadiusz Staniszewski, Jerzy W. Wołodźko

Mons Episcopalis, Biskupia Gora, Bischofsberg, Góra Biskupia. Nigdy nie było inaczej, aż do roku 1950. Wtedy to Komisja Ustalania Nazw Miejscowych uznała: to przecież nie jest prawdziwa góra – zmieńmy historyczną nazwę. Biskupia Górka, jako oficjalna nazwa dzielnicy, przyjęła się nie tylko wśród mieszkańców, ale także wśród autorów najważniejszych opracowań o Gdańsku. W wielu tekstach można znaleźć owo powielane zdrobnienie. Warto zatem zapytać – skąd się wzięło? Dlaczego Gradowa pozostała Górą, a Biskupią spotkał taki los?

Być może dawna nazwa generowała treści niepożądane, nieprzystające do rodzącego się innego ładu społecznego. Odsyłała myśl w obszary mistyczne, dotykając tajemnic z całą pewnością niebezpiecznych z punktu widzenia budowniczych nowego ustroju. Cóż zatem pozostało? Oswojenie, udomowienie, rozbrojenie niepożądanego ładunku dumy i siły.

Początkowo Biskupia Góra gościła posiadłości biskupów. Później powstawały obwarowania i bastiony ‒ polskie, gdańskie, napoleońskie. Wreszcie pruskie koszary. W końcu XIX wieku stworzono tu kameralną dzielnicę mieszkaniową, wytyczono tereny spacerowe, zbudowano boiska sportowe. Dominantę całości stanowił potężny gmach schroniska Hitlerjugend, zbudowany w roku 1939, przejęty w latach pięćdziesiątych XX wieku przez Urząd Bezpieczeństwa Publicznego, Milicję Obywatelską, w końcu przez Policję.

Jednym z atrybutów Biskupiej Góry jest bujna roślinność, kontrastująca z licznymi wieżami, kominami, bryłami budowli sakralnych, mieszczańskich kamienic, banków i urzędów położonych poniżej. Nieustająca walka karnawału z postem. Pogańskie święto wiosny trwa, obdarzając wyjątkowym znaczeniem zwykłe na pierwszy rzut oka, choć ciekawe wizualnie panoramy.

Zdecydowałem, by w tym albumie powrócić do dawnej nazwy. Zapomnieć, choć na czas potrzebny do obejrzenia tych 160 stron, o „górce”.

Jerzy W. Wołodźko